هنر فیروزه کوبی

هنر فیروزه کوبی از هنرهای جدید و مدرن قرن حاضر است که توسط یک فرد کلیمی ساکن اصفهان ابداع شد و هم اکنون مهد و مرکز تولید صنایع دستی فیروزه کوبی در شهر اصفهان می‌باشد. در واقع در این هنر با استفاده از سنگ فیروزه ظروف و اشیا مسی را تزئین می‌کنند که زیبایی آن‌ها دو چندان می‌شود.

در ساخت ظروف و زیورآلات فیروزه‌کوبی ظرافت و تمیز کار کردن اهمیت زیادی دارد و در زیبایی بیشتر آن تاثیرگذار است هر چه سنگ‌های فیروزه استفاده شده با ظرافت و دقت بیشتری کنار یکدیگر چسبیده شوند و به صورت صاف و یکدست بر روی کار اجرا شوند ارزش آن محصول فیروزه‌کوبی بیشتر است.

تاریخچه فیروزه‌کوبی

هنر فیروزه‌کوبی به‌دلیل وجود معدن فیروزه‌ی نیشابور ابتدا در نیشابور و سپس در مشهد به صورت نصب فیروزه بر روی زیورآلات توسط فردی به‌نام یوسف حکیمیان معروف به ممدرضا در حدود هشتاد سال پیش به‌وجود آمد سپس بیست سال بعد این هنر توسط فردی به نام حاج داداش به اصفهان وارد شد. در حقیقت ابداع کننده هنر فیروزه‌کوبی بر روی اشیا و ظرف‌‌های مسی توسط فردی به نام روبن یروشالمی که در محله کلیمی‌های اصفهان زندگی‌ می‌کرد، می‌باشد. در سال 1342 روبن یروشالمی که وضعیت مالی مساعدی برخوردار نبوده است پس از پایان تحصیلات دوران ابتدایی به اجبار تحصیل را رها می‌کند و کار نزد عمویش که کار زرگری فیروزه‌کوبی را انجام می‌داد مشغول شد و از این طریق با این هنر آشنا و به آن علاقه‌مند شد اما در آن زمان (در سال‌های 1342-1343) فیروزه‌کوبی بیشتر بر روی زیورآلات و گه گاه به صورت نصب فیروزه بر روی گالش‌های نقره و مانند آن انجام می‌شد. روبن یروشالمی کار را به خوبی فرا گرفت و بعد از تبحر یافتن در این صنعت دست به ابداع و نوآوری در ساخت انواع فیروزه‌کوب‌ها در ظروف و اشیا مسی با اندازه‌های متفاوت زد و آن‌چه امروزه این‌قدر زیبا و هماهنگ و جذاب به‌نظر می‌رسد حاصل تلاش کوشش و نوآوری‌های وی در طول چهل سال تجربه در این زمینه است.

مراحل فیروزه کوبی :

کار فیروزه‌کوبی شامل چند مرحله است که در ادامه به‌ترتیب مراحل انجام کار به آن پرداخته شده است.

• ساخت و پرداخت شی مسی:

در این مرحله پس از طراحی شی مورد نظر توسط فیروزه‌کوب، سفارش ساخت به مسگر داده می‌شود، بعد از ساختن شی مورد نظر شی برای انجام مراحل زرگری و خم‌کاری به دست خم‌کار سپرده می‌شود که در این مرحله توسط دستگاه‌های خم‌کاری بر روی شی مسی برآمدگی یا فرورفتگی‌هایی که به خم معروف است ایجاد می‌شود تا پایه یا زمینه‌ای برای نصب فیروزه بر روی شی فراهم شود.

• چسباندن فیروزه بر روی شی مورد نظر:

هنرمند فیروزه‌کوب قطعات ریز فیروزه را که با زحمت زیادی شست و شو داده و به‌وسیله‌ی غربال از یکدیگر جدا شده‌اند را با هنرمندی و ظرافتی کم‌نظیر به وسیله‌ی لاک (نوعی چسب) و حرارت زیاد بر روی شی موردنظر می‌چسباند و آن‌ها را با فشار بر روی لاک محکم می‌کند.

• تراش و پرداخت کار نهایی:

در این مرحله برای پاک کردن لاک قهوهای رنگ اضافی که در اثر حرارت روی فیروزه را پوشانده است سطح شی را صیقل می‌دهند که صیقل دادن سنگ‌های نامنظم فیروزه توسط تیغ الماسه انجام می‌شود و در این مرحله حدود نیمی از سنگ فیروزه تراش داده می‌شود سپس کار برای پرداخت نهایی سمباده زده می‌شود و برای قابل شستشو بودن مس، لایه ای از پلی استر بر روی آن پاشیده می‌شود که پس از پایان این مرحله شی مسی موردنظر دارای سطح موزاییک مانند از سنگ‌های فیروزه است.

موارد استفاده فیروزه‌کوب در مس

از هنر فیروزه‌کوب بر روی مس در ساخت مواردی از قبیل: قندان، آیینه، شمعدان، ،تنگ، گلاب‌پاش، گلدان، کوزه، شکلات‌خوری، آجیل‎خوری، سنگاب و … استفاده می‌شود.

کاربرد محصولات فیروزه‌کوب

صنایع دستی فیروزه‌کوبی هم جنبه کاربردی و پذیرایی دارند و هم جنبه تزئینی که با خرید ظروف فیروزه‌کوبی زیبایی دکوراسیون منزل و محیط کار شما دو چندان می‌شود. همچنین این محصولات می‌توانند گزینه شیک و مناسبی در خرید جهیزیه عروس خانم‌ها باشند. این روزها خرید زیورآلات مس و فیروزه طرفداران بسیاری دارد چرا که هم رنگ آن‌ها ثابت است و هم این که زیبایی و جلوه خاصی دارند. برخی از کاربردهای ظروف فیروزه کوبی عبارتند از:

گلدان
میوه‌خوری
شیرینی خوری
سنگاب
آیینه و شمعدان
تابلوهای فیروزه‌کوبی
تُنگ و جام
پارچ
زیورآلات فیروزه مانند: انگشتر، دستبند، گردنبند و…

نکات مربوط به نگهداری ظروف و اشیا مسی فیروزه‌کوب

ماندگاری فیروزه‌کوبی شاید تا دویست سال هم باشد اما دو چیز به اشیا فیروزه‌کوب صدمه وارد می‌کند:

ضربه خوردن که در اثر افتادن به‌وجود آید که در این صورت فیروزه‌های موزاییک شده در اثر افتادن و برخورد با زمین می‌شکنند و از جا در می‌آیند.
روغن یا مواد روغنی رنگ آبی فیروزه را کدر و بد رنگ می‌کند.