ارتباط صنایع دستی و گردشگری

گردشگری، بزرگترین مجموعه‌ی خدماتی جهان است که روز به روز بر عرصه‌های کاری، ابعاد و اهمیت آن افزوده می شود و طبعاً جایگاه رفیع تری را در اقتصاد جهانی به خود اختصاص می دهد، امروزه گردشگری که از آن با عنوان «صنعت گردشگری» هم یاد شده است در برخی از کشورها که به مرحله‌ی توریسم صنعتی رسیده اند، سهم بسیار بالایی را در «تولید ناخالص ملی» و درآمدهای ارزی کسب کرده است. ضمن آن که بعضی از ممالک دیگر هم به موفقیت‌های چشم گیری در این زمینه دست یافته اند. بررسی آمار ورود گردشگران خارجی به ده کشور فرانسه، اسپانیا، ایالات متحده‌ی آمریکا، ایتالیا، ترکیه، انگلستان، کانادا، آلمان، مکزیک و چین که طی سال‌های اخیر بیشترین گردشگر بین المللی را داشته اند و نیز بررسی سیر صعودی و روند رو به تزاید ورود توریست بین المللی به ممالکی همچون تایلند، یونان، مالزی و هند مؤید این امر است که تقریباً بین کشورهای دارای آثار تاریخی و باستانی و جاذبه‌های طبیعی و زیست محیطی در برنامه‌های دراز مدت، میان مدت و حتی کوتاه مدت خود مقوله‌ی گردشگری را بسیار مورد توجه قرار داده و با سرمایه گذاری‌های ملی و قایل شدن تسهیلات لازم و بستر سازی برای جذب سرمایه گذاری توسط شرکتهای فرا ملیتی و بین المللی به درآمد ارزی سرشار حاصل از این رهگذر برای توسعه‌ی پایدار، رشد متوازن و ترقی روزافزون چشم دوخته اند. از سوی دیگر بررسی‌های به عمل آمده در زمینه‌ی تعداد رو به فزونی گردشگران داخلی و حتی گردشگرانی که در طولی روز به بازدیدهای تفریحی و بازرگانی می پردازند، نشانگر سیر صعودی و رشد چشمگیر گردشگری در تمامی سطوح با گرایشی‌های جهانی، منطقه ای، ملی و حتی گردشگری با مقاصد کاری و یا دیدار و بازدید از مراکز تفریحی است. بررسی آمارهای مربوط به بازدید توریستهای خارجی و حتی گردشگران داخلی از مراکز تولید صنایع دستی در کشورهایی همچون تایلند، هند، چین و مالزی و نیز دقت نظر بر روی ارقام فروش آثار گوناگون هنرهای صناعی به گردشگران، نشانگر آن است که صنایع دستی یا هنرهای صناعی که یکی از مظاهر فرهنگی و هنری محسوب می شود، می تواند عامل مهم و حتی موجبی برای جلب و جذب گردشگران به حساب آید، چرا که هر اثر صنایع دستی بازگو کننده‌ی خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی یک کشور و حتی منطقه و محل تولید است و می تواند در شناساندن هنر اصیل و بومی و فرهنگ نقش اساسی ایفا کند. بررسی‌های سه دهه‌ی پایانی قرن بیستم میلادی تا به امروز، این واقعیت را مطرح کرده است که خرید سوغات آن هم سوغاتی ماندگار و با هویت که ضمناً نشانه ‌ها و علایم و نمادهایی از کشور و یا مکان موضوع بازدید را به همراه داشته باشد، نه تنها تکمیل کننده‌ی سفر و بازدیدهای گردشگران است بلکه گاه جاذبه ای فراتر از مکانهای تاریخی و باستانی در توریستها ایجاد می کند. گردشگران، با برنامه‌های تنظیم شده از قبل و در مواردی نیز بدون تدارکات و تمهیدات کافی به سفر و دیدار از مراکز مورد علاقه و اقامت در مکانهای دلخواه می پردازند، ولی همواره خرید آثار جالب، بدیع و گاه نفیس و ماندگار، بخشی از اشتغالات ذهنی آنان را به خود اختصاص می دهد. لذا بر اساس اطلاعات و دانسته‌های قبلی و یا در مواجهه با آثا زیبای صنایع دستی که ضمن دوام به واسطه‌ی برخورداری از نگاره ها، رنگ ‌ها و رنگ آمیزهای سنتی، بومی و ملی، حکایت گر هویت فرهنگی و نشانه ای گویا از مناطق مورد بازدید است. به سرعت جلب و جذب چنین آثاری می شوند تا ارزنده ترین هدیه، مناسب ترین سوغات و بهترین ره آورد سفر را برای دوستان، آشنایان، اقوام و حتی برای خانواده‌ی خود و نگهداری در منزل و محل اقامت دایم خریداری کنند. استقبال فوق العاده‌ی توریستها از آثار صنایع دستی و تقاضای چشمگیر و پیوسته‌ی رو به تزاید آنان به این گونه تولیدات فرهنگی، موجب آن شده است که کشورهای دارای فرهنگ و تمدن غنی و درخشان که به واسطه‌ی آثار تاریخی، اقلیم‌های متفاوت، چشم اندازهای زیبا و آداب و رسوم محلی، پیوسته مورد توجه گردشگران برای مسافرت و دیدار بوده و ضمناً از صنایع دستی متنوع و شاخصی هم برخوردارند، در برنامه‌های بازدید توریستهای خارجی، دیدار از مجتمع‌های تولیدی، نمایشگاهی و فروشگاهی صنایع دستی را نیز پیش بینی کنند و بدیهی است که موفقیت‌های به دست آمده از این رهگذر در کشورهایی چون هند، تایلند، چین، مکزیک، یونان، مالزی و… خود مهر تأییدی بر اثرات متقابل گردشگری و صنایع دستی است. جالب است که گفته شود امروزه تولید آثار صنایع دستی که مزین به نقش آثار تاریخی، باستانی و یادمان ویژه و حتی علایق مردم یک کشور به آداب، سنن، نگاره ‌ها و نقش‌های خاص است در دستور کار قرار دارد و تلاش می شود که حتی بخشی از این گونه آثار که از سنگ، چوب، فلز و یا بر روی سفال و پارچه پدید می آید با قیمت‌های مناسب و حتی در کنار آثار تاریخی شناخته شده در اختیار توریست ‌ها قرار گیرد. کارشناسان عرصه‌ی گردشگری و متخصصان و صاحب نظران صنایع دستی جهان، عوامل زیر را در جذب گردشگران برای خرید آثار صنایع دستی مؤثر دانسته اند:

بهره گیری آثار صنایع دستی از نگاره ها، رنگ ‌ها و رنگ آمیزهای سنتی و سمبلیک که پیوسته مورد تأیید و در کانون توجه گردشگران قرار داشته است.
بالا بردن کیفیت آثار و افزایش میزان دوام آن.
تنوع تولیدات صنایع دستی و توسعه‌ی زمینه‌های کاربردی آن.
تولید آثار هنرهای صناعی با الهام از فرم کلی و نگاره‌های آثار تاریخی، باستانی و نیز علایم و نشانه‌های هر کشور.
بسته بندی مناسب آثار که در پی درک ضرورت و اجرای برنامه‌های پژوهشی و نهایت تولیدی بسته بندی به انجام رسیده است و باعث اطمینان خاطر گردشگران برای خرید و حمل و یا ارسال آن به کشور مقصد شده است.
قایل شدن تسهیلات لازم به منظور ارسال صنایع دستی به صورت پستی و فراهم آوردن امکانات و ارایه‌ی خدمات مناسب در زمینه‌ی بیمه، حمل و نقل و تحویل به موقع آثار در مقصد مورد نظر گردشگران که به راحت کلام باعث آن شده است که توریستها آنچه را مد نظر خود یافتند، خریداری و در زمان مقتضی در اختیار داشته باشند.
برگزاری نمایشگاه‌های فصلی، سالانه و نیز بازارهای مکاره با هدف جلب و جذب توریست‌های خاص برای فروش آثار صنایع دستی تردیدی نیست که افزایش تعداد جهانگردان که با افزایش میزان فروش آثار صنایع دستی توام و همراه بوده است، موجبات افزایش تولید، حفظ اصالت ‌ها و ویژگی ها، افزایش سطح اشتغال مولد و اشتغال جنبی و مهم تر از همه توسعه‌ی مبادلات فرهنگی و معرفی و شناساندن بهتر و دقیق تر کشورها و هنر و تمدن آنها شده است. با عنایت به آنچه گفته شد، تمامی ممالک جهان، به تأثیر متقابل صنایع دستی و صنعت گردشگری اعتقاد دارند. چرا که در عمل و تجربه دریافته اند که صنایع دستی یکی از عوامل بسیار مؤثر در جلب گردشگر در تمامی گرایش‌های داخلی، منطقه ای و بین المللی است و متقابلاً به این نتیجه هم رسیده اند که صنعت گردشگری می تواند به رشد و توسعه و گسترش صنایع دستی، حفظ اصالت ‌ها و بهبود کیفیت آن کمک کند. بر پایه‌ی این اعتقاد و تجربیات به دست آمده، تشکیلات صنایع دستی و گردشگری در بسیاری از کشورها در هم ادغام و یا در رابطه ای تنگاتنگ، هماهنگ و منسجم با هم دیده شده است که این اتفاق یعنی ادغام سازمان صنایع دستی ایران در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و ایجاد سازمانی گسترده تر به نام « سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» در جمهوری اسلامی ایران، روی داده است.

بی شک گردشگری که از آن به عنوان مناسب ترین ابزار برای صلح و گفتگوی تمدنها و تعامل بین ملتها یاد شده است. در قرن بیست و یکم میلادی که هنوز فقط یک دهه از آن گذشته است، نه تنها رشد شتابان دهه‌های پایانی قرن بیستم میلادی خود را ادامه خواهد داد بلکه با چشم اندازهای مناسبی که پیش روی دارد و از جمله با تأکید بر تأثیرات متقابل گردشگری و صنایع دستی خواهد توانست به یکی از عالی ترین نیازهای انسانی که سیر و سفر در آفاق و انفس است پاسخ دقیق تر و بایسته تری دهد.